بررسی عقاید حروفیه با تکیه بر دیوان عماد الدین نسیمی

عمادالدین نسیمی، شاعر اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم، یکی از شاعران دوره تیموریان است که بخشی از عمر خود را در دوره تیمور و بخش دیگر را در روزگار جانشینان وی سپری کرد. زندگینام? نسیمی، از تولد تا وفات، قسمتی از این پژوهش است. وی مرید و خلیف? فضل الله نعیمی، پیشوای حروفیه، بود. از این رو بازتاب اندیشه های حروفی در دیوان او به روشنی هویداست. از آنجا که این فرقه برای «تأویل» اهمیت ویژه ای قائل بودند اشعار آنان و از جمله نسیمی سرشار از رمز و نماد است. حروف مقطعه، حروف ابجد، حروف مجزا ( نظیر حرف «ب» و دو حرف «الف» و «لام»)، اعداد (نظیر عدد سی ودو، عدد بیست و هشت و...) هر یک در دیوان این شاعر نمادی از یک اندیشه اند. البته عقاید حروفی که در دیوان نسیمی تجلّی یافته اند به این موارد محدود نشده و در بخش پایانی رساله شرح مفصل آن آمده است زمان? ظهور فرق? حروفیه از دیگر مباحثی است که در این پایان نامه در مورد آن سخن گفته شده است. شرح و توضیح عقاید و اندیشه های حروفیه بحث دیگری است که نگارنده به آن پرداخته و در نهایت درونمایه-های سروده های شاعر را به طور دقیق بررسی کرده است. در دیوان نسیمی علاوه بر بازتاب اندیشه های حروفیه، مضامین دیگری از قبیل مضامین عرفانی (شامل اندیشه های وحدت وجودی، قلندری و ملامتی و...)، عقاید شیعی (شامل مدح امام علی(ع)، حضرت مهدی(عج) و...)، مضامین مذهبی (شامل تلمیح به آیات قرآن و احادیث نبوی و قدسی) نیز دیده می شود. اندیشه های اجتماعی و سیاسی از دیگر موضوعاتی است که در دیوان نسیمی وجود دارد، چرا که حوادث روزگار نظیر ظلم و جور حاکمان، جنگ و خونریزی های پی درپی کشورگشایان تیموری، ناامنی و کشتار و بی عدالتی سران حکومت روح و ذهن سراینده را به سوی سرودن اشعار سیاسی و اجتماعی سوق داده است. شکوه و شکایت از شرایط نابسامان جامعه و انتقاد از گروههای مختلف سیاسی و اجتماعی از جمله زاهدان و صوفیان ریایی و... در لابه لای سروده های شاعر دیده می-شود.